Jak wygląda handel uprawieniami do emisji w UE?

Handel uprawnieniami do emisji w Unii Europejskiej (ETS), jest to instrument służący do redukcji emisji gazów cieplarnianych przy możliwi najniższych kosztach gospodarczych. Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły go w 2003 roku, a w życie wszedł w dniu 1 stycznia 2005 roku. ETS jest także kluczowym elementem polityki Unii Europejskiej na rzecz walki z globalnym ociepleniem. Unijny system handlu uprawnieniami do emisji działa we wszystkich krajach Unii Europejskiej oraz w Islandii, Norwegii i Lichtensteinie.

Europejski System Handlu Emisjami

EU ETS to system pułapów i handlu emisjami CO2. Jego działanie polega na wyprowadzaniu limitów łącznych emisji niektórych gazów cieplarnianych emitowanych przez instalacje objęte systemem. Z upływem czasu ten limit jest obniżany, co przyczynia sią do tego, że łącznie emisje spadają. W ramach określonego limitu operatorzy instalacji kupują lub otrzymują uprawnienia do emisji, którymi mogą handlować zgodnie ze swoimi potrzebami.

Ograniczenie całkowitej liczby dostępnych uprawnień do emisji gwarantuje, że mają one pewną wartość. Co roku wymagane jest umorzenie liczby przydziałów wystarczającej na pełne pokrycie emisji każdej instalacji. Jeśli to się nie stanie nakładane są wysokie grzywny. Instalacja może zatrzymać dodatkowe uprawnienia w celu pokrycia swojego zapotrzebowania w przyszłości albo sprzedać je innej instalacji, której tych uprawnień zabrakło, w przypadku, gdy zmniejszy ona swoje emisje.

System handlu emisjami gwarantuje obniżenie emisji tam, gdzie kosztuje to najmniej. Przez wysokie ceny emisji dwutlenku węgla opłacalne staje się inwestowanie w niskoemisyjne innowacyjne technologie. Ramy prawne europejskiego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla zostały określone w dyrektywie o handlu emisjami CO2.

Gazy cieplarniane oraz sektory objęte systemem ETS

System EU ETS skoncentrowany jest na emisjach, które można mierzyć, opisywać i weryfikować z dużą dokładnością. System ten obejmuje rodzaje gazów oraz sektory, takie jak:

• Dwutlenek węgla pochodzący z produkcji energii elektrycznej i cieplnej, energochłonnych sektorów przemysłu m.in. rafinerii ropy naftowej, hut żelaza oraz produkcji metali, aluminium, szkła, ceramiki, cementu, wapna, papieru, celulozy, kartonu, kwasów oraz chemikaliów organicznych luzem, a także lotnictwa komercyjnego w zasięgu Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
• Podtlenek azotu pochodzący z produkcji kwasu azotowego, adypinowego, glioksalu i kwasu glioksalowego.
• Perfluorowęglowodory z produkcji aluminium.

Sektory przemysłowe włączone do tego systemu odpowiadają za 50% europejskich emisji dwutlenku węgla i średnio 40% emisji dwutlenku węgla w krajach uczestniczących. Według badań system handlu emisjami obejmuje swoim zasięgiem około 8% światowej emisji dwutlenku węgla. Udział firm z tego sektora gospodarczego w EU ETS jest obowiązkowy.  Są jednak pewne wyjątki:

• W niektórych z tych sektorów dotyczy to jedynie instalacji przekraczających określoną wielkość.
• Jeśli poszczególne kraje stosują podatki lub inne środki, które pozwalają zmniejszyć emisję w równoważnym stopniu, niektóre małe firmy w takim przypadku mogą być wyłączone z systemu.
• Od 31 grudnia 2023 roku w sektorze lotnictwa system EU ETS będzie mieć zastosowanie tylko do lotów między lotniskami, które znajdują się na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Wyniki redukcji emisji

System EU ETS jest skutecznym narzędziem ograniczania emisji gazów cieplarnianych w sposób racjonalny pod względem kosztów i opłacalności. Wszystkie instalacje, które zostały objęte systemem EU ETS, w latach 2005–2019 zmniejszyły swoje emisje gazów o około 35 procent. Jest to naprawdę bardzo dobry wynik potwierdzający skuteczność systemu w walce z emisją gazów cieplarnianych. W roku 2019 wprowadzona została rezerwa stabilności rynkowej, która spowodowała podwyższenie i stabilizację cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla. To pomogło zredukować z roku na rok całkowite emisje o 9% w 2019 roku. We wrześniu 2020 roku Komisja w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, przedstawiła objęty oceną skutków plan zwiększenia celu redukcji emisji gazów cieplarnianych netto do poziomu co najmniej 55 % do roku 2023.

EU ETS jest pierwszym na świecie międzynarodowym systemem handlu uprawnieniami do emisji. Stał on się również inspiracją do rozwoju handlu uprawnieniami do emisji w innych region